صورتهای مالی اساسی

صورت‌های مالی خلاصه‌ای از عملیات تأمین مالی و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت است. این گزارش‌ها، حاوی موارد مهم و اطلاعات پرکاربرد برای تصمیمات سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان است. این گزارش‌ها:

1. حاصل فعالیت واحد تجاری در یک دوره زمانی مشخص است.

2. این گزارش‌ها بر اساس استانداردهای مشخص و منطبق با اصول حسابداری تهیه می‌شود.

3. صورت‌های مالی برای پیش‌بینی و مقایسه شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آنچه در تهیه صورت‌های مالی به عنوان هدف مطرح است،  ارائه اطلاعاتی پیرامون  وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری واحد تجاری به صورت خلاصه و طبقه بندی شده است به نحوی که برای غالب استفاده‌کنندگان از این گزارش‌ها در اتخاذ تصمیماتشان سودمند باشد.

 صورتهای مالی اساسی شامل مواردی نظیر صورت وضعیت مالی (ترازنامه)، صورت سود و زیان، صورت جریانات نقدی (صورت جریان وجوه نقد) و یادداشت‌های توضیحی می‌شوند. تجزیه‌ و تحلیل این صورت‌ها باعث می‌شود مدیران شركت‌ها، صاحبان سرمایه، بستانكاران و سرمایه‌گذاران بتوانند از وضع مالی گذشته، حال و آینده شرکت‌های سهامی مورد نظر خود آگاه شوند و درباره آن قضاوت كنند. برای مطالعه و بررسی صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌توان به سایت codal.ir مراجعه کرد. در ادامه به شرح مختصری از صورت‌های مالی می‌پردازیم.

 

 

مفروضات مورد توجه در صورت‌های مالی عبارتند از:

1. صورت‌های مالی با استفاده از سیستم حسابداری تعهدی و اصل تطابق تهیه می‌شوند.

2. صورت‌های مالی با فرض تداوم فعالیت شرکت تهیه می‌شوند.

3. صورت‌های مالی با فرض محافظه‌کاری تهیه می‌شوند.

4. الزام به افشای کامل هر گونه ارقام یا اعداد اضافی در یادداشت‌های ضمیمه وجود دارد.

1. صورت وضعیت مالی:

گزارشی است که وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالکان یک شرکت (حقوق صاحبان سهام) را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد. صورت وضعیت مالی به‌ گونه‌ای است كه میزان دارایی‌های یک شركت همواره برابر با مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام آن است که به آن معادله اساسی حسابداری نیز گفته می شود.

دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سرمایه

از صورت وضعیت مالی به ‌عنوان ترازنامه نیز نام ‌برده می‌شود. صورت وضعیت مالی در اصل به شما می‌گوید که یک شرکت چقدر دارایی دارد و چقدر بدهکار است. تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها، حقوق صاحبان سهام را مشخص می‌کند. صورت وضعیت مالی تصویری از وضعیت شرکت در زمان تهیه صورت‌های مالی به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد.

وضعیت مالی در بردارنده موارد زیر است:

1. منابع اقتصادی تحت کنترل

2. ساختار مالی شرکت

3. میزان نقدینگی

4. توان بازپرداخت بدهی‌ها

5. ظرفیت سازگاری با محیط عملیاتی شرکت

به ‌طور کلی اگر نسبت‌ بدهی‌های یک شرکت به دارایی‌های آن بالا باشد، ریسک شرکت بالا می‌رود، همان‌طور که شما هنگام قرض دادن پول به کسی که بدهی بالایی دارد، تأمل بیشتری می‌کنید، شرکتی که نسبت بدهی آن به دارایی‌ها بالا باشد، باید با دقت بیشتری بررسی شود.

عناصر اصلی و سه‌گانه صورت وضعیت مالی

1. دارایی‌ها (سمت راست)، 2. بدهی‌ها و 3. حقوق صاحبان سهام (سمت چپ)

تأمین دارایی شرکت‌ها

دارایی‌های شرکت از طریق ایجاد بدهی و وام یا از طریق آورده سهامداران اعم از نقدی و غیر نقدی تأمین مالی می‌شوند. آن بخشی از دارایی‌ها که توسط سهامداران شرکت تأمین مالی شده‌اند، در قالب حقوق صاحبان سهام طبقه‌بندی می‌شود. دقت شود که هرگونه تغییر در یک سمت صورت وضعیت مالی، منجر به تغییر دیگری در سمت مقابل می‌شود که در نهایت حاصل جمع دو طرف با یکدیگر مساوی باقی می‌ماند. دارایی‌ها به دو دسته دارایی‌های جاری و دارایی‌های غیرجاری تقسیم می‌شوند.

انواع دارایی:

دارایی‌های جاری؛ آن دسته از دارایی‌ها هستند که قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند، مانند موجودی نقد، سپرده بانکی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، حساب‌ها و اسناد دریافتنی، موجودی کالا، مواد و...

دارایی‌های غیرجاری؛ برخلاف دارایی‌های جاری فاقد نقدشوندگی بالا بوده و شرکت نیز تصمیمی بر نقد کردن آن‌ها در کوتاه‌مدت ندارد؛ مانند ماشین‌آلات تولیدی، زمین، ساختمان‌ها، اموال، وسائط نقلیه، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و ... مشخصه اصلی دارایی‌های ثابت به ‌استثناء زمین، استهلاک آن‌هاست و همه ‌ساله بخشی از ارزش آن‌ها به هزینه استهلاک انتقال می‌یابد. در اثر استهلاک، ارزش دفتری این اقلام همه ‌ساله کاهش می‌یابد.

 

 

انواع بدهی:

بدهی‌ها نیز همانند دارایی‌ها به دو دسته بدهی جاری و بدهی غیر جاری (بلند مدت) تقسیم می‌شوند. در گروه بدهی های جاری آن دسته از اقلامی که دارای سررسید کمتر از یک دوره مالی هستند، قرار می‌گیرند؛ مانند حساب‌ها و اسناد پرداختنی، پیش دریافت‌ها، ذخیره مالیات و ...

شرکت‌ها موظفند در پایان سال مالی، صورت و زیان خود را منتشر و از این طریق، میزان سودآوری خود را به سهامداران اطلاع دهند.

در گروه بدهی‌های غیر جاری نیز کلیه بدهی‌های بلند مدت شرکت که انتظار نمی‌رود، در طی یک دوره مالی سررسید شوند، دسته‌بندی می‌شوند، مانند ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، تسهیلات بلندمدت و ...

و اما حقوق صاحبان سهام که شامل سرمایه، اندوخته قانونی، سایر اندوخته‌ها، سود و زیان انباشته و ... است.

2. صورت سود و زیان:

یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب سهام یک شرکت، میزان سودآوری آن شرکت است. طبیعتاً هر اندازه میزان سودآوری یک شرکت در مقایسه با قیمت سهام آن شرکت در بورس، بیشتر باشد، می‌تواند یکی از نشانه‌های ارزنده بودن سهم باشد؛ اما چگونه می‌شود از میزان سودآوری یک شرکت مطلع شد؟ صورت سود و زیان، به‌خوبی بیانگر میزان سود یک شرکت در پایان سال مالی است. شرکت‌ها موظف‌اند در پایان سال مالی، صورت و زیان خود را منتشر و از این طریق، میزان سودآوری خود را به سهامداران اطلاع دهند. در صورت سود و زیان، مواردی مانند میزان فروش شرکت‌ها، میزان هزینه‌های آن‌ها و سایر اطلاعات با اهمیت مربوط به عملکرد شرکت قابل‌مشاهده است.

گزارش سود یا زیان به دو صورت تهیه می‌شود:

روش تک مرحله‌ای:

در این روش ابتدا کلیه درآمدها و در ادامه کلیه هزینه‌ها در زیر آن آورده مشود. حاصل تفاضل آنها سود یا زیان قبل از کسر مالیات است.

روش دو مرحله‌ای:

در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی در زیر آن آورده می شود. تفاضل این دو آیتم سود یا زیان  ناویژه را به دست می دهد. در ادامه درآمدهای غیر عملیاتی  و هزینه‌های غیر عملیاتی آورده می شود. حاصل تفاضل این دو آیتم را از سود ناویژه کسر می کنیم. سود یا زیان قبل از مالیات به دست می‌آید. با کسر مالیات به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا سود یا زیان ویژه به‌دست می‌آید.

این صورت مالی به ‌طور خلاصه شامل پارامترهای زیر است:

اقلام با اهمیت صورت حساب سود یا زیان:

اقلام با اهمیت صورت سود و زیان شامل درآمدها و هزینه‌ است.

درآمدها: به صورت کلی درآمد عبارتست از افزایش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به آورده صاحبان سهام مربوط می‌شود. انواع درآمدها به دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند:

درآمدهای عملیاتی: درآمدهایی هستند که در نتیجه از فعالیت شرکت در راستای اساسنامه و با هدف نیل به منظور خاصی که برای آن بوجود آمده است، به دست می‌آیند. این دسته از درآمدها با توجه به اصل تداوم فعالیت شرکت، می‌توانند جنبه دائمی و پایدار داشته باشند. استمرار رشد این گروه از درآمدها می تواند نقطه قوت یا ضعف شرکت باشد.

درآمدهای غیر عملیاتی: گروهی از درآمدهای شرکت که در قالب اهداف اساسنامه شرکت نیستند، درآمدهای غیر عملیاتی نام دارند. به ‌عنوان مثال شرکت زمینی را می‌خرد که مازاد بر نیاز شرکت است، زمانی که زمین را به فروش می‌رساند، درآمد کسب شده در گروه درآمدهای غیر عملیاتی قرار می‌گیرد.

 

 

دلیل غیر عملیاتی بودن این گروه از درآمدها:

1. تحصیل دارایی به منظور افزایش قیمت در آینده نزدیک و کسب عایدی توسط شرکت پس از فروش نبوده است.

2. فروش این بخش از دارایی نتیجه تصمیمات مدیریتی در جهت استفاده از دارایی صورت گرفته است.

3. هدف از تأسیس شرکت در اساسنامه خرید و فروش این دارایی‌ها نیست.

4. این گونه از درآمدها تکرار پذیر نیستند. ناپایدار نیستند و سود حاصل از آنها قابل برنامه‌ریزی نیست.

نکته: گاهی اوقات در برخی از شرکتها درآمدهای غیر عملیاتی ادامه‌دار و با ثبات می شوند. در این صورت این بخش از درآمد غیر عملیاتی از نظر ماهیتی مانند درآمدهای عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند.

هزینه‌ها: مفهوم کلی هزینه‌ها عبارت است از کاهش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به ستانده صاحبان سهام مربوط می‌شود. انواع هزینه‌ها به شرح زیر است:

بهای تمام شده کالا: این گروه از هزینه‌ها، هزینه‌هایی هستند که شرکت برای تولید محصولات خود مصرف می‌کند و هزینه عملیاتی گفته می‌شود. این هزینه‌ها به‌صورت مستقیم منتج به تولید گردیده و یا زمینه‌های لازم برای تولید را فراهم می‌کند.

عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا:

الف- مواد اولیه مستقیم: مواد اولیه مستقیم بخش اصلی محصول را تشکیل می‌دهند.

ب- دستمزد مستقیم تولیدی: حقوق و دستمزد پرداختی به پرسنل واحد تولید است که نتیجه عملکردشان مستقیماً منتج به تولید محصول می‌شود.

ج- سربار: سایر هزینه‌های تولیدی به ‌غیر از مواد اولیه مستقیم و دستمزد را هزینه‌های سربار می‌گویند. به‌عنوان مثال هزینه تعمیرات و نگهداری ماشین آلات تولیدی. این گروه از هزینه‌ها برای ادامه تولید مورد نیاز هستند، اما نمی‌توان این هزینه‌ها را جزء به جزء به محصول خاصی تخصیص داد.

نکته حائز اهمیت در بخش هزینه بهای تمام شده کالا، اطلاع از این موضوع است که بیشترین بخش بهای تمام شده  شرکت مورد بررسی در کدام ردیف قرار دارد. دانستن این موضوع در پیش بینی عملکرد آینده شرکت تأثیر گذار است. برای مثال بیشترین بخش هزینه شرکت‌های سیمانی مربوط به بخش هزینه‌های انرژی است؛ لذا با علم به این موضوع مثلاً تغییر در نرخ بهای انرژی می‌تواند در چشم انداز کلی در خصوص صنعت و تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری کمک کند.

سایر هزینه‌های غیر عملیاتی: به کلیه هزینه‌هایی که در قالب هزینه بهای تمام شده کالا و هزینه‌های اداری و مالی و توزیع و فروش قرار نگیرد، هزینه‌های غیرعملیاتی می‌گویند. این دسته از هزینه‌ها دائمی نیستند و با نوع عملکرد شرکت مرتبط نیستند.

سایر هزینه‌های عملیاتی: این گروه از هزینه‌ها در بردارنده هزینه‎‌های فروش، بازاریابی، هزینه‌های مالی و اداری شرکت هستند که ارتباط مستقیم با تولید شرکت ندارند اما امکان حذف آنها از سازمان هم وجود ندارد و از الزامات بقای سازمان هستند.

هزینه‌های مالی: این گروه از هزینه‌ها شامل هزینه‌های دریافت وام و تأمین مالی شرکت هستند. این هزینه‌ها اهمیت خاصی دارند، لذا طبقه‌بندی مستقلی نسبت به سایر هزینه‌ها دارند. بخش بزرگی از این هزینه‌ها شامل هزینه بهره و سایر هزینه‌های مرتبط با تحصیل وام است.

انواع سود یا زیان قابل محاسبه برای شرکت‌ها:

سود یازیان ناویژه: این نوع سود یا زیان حاصل تفاوت بین درآمدهای عملیاتی شرکت و بهای تمام شده است. این سود یا زیان نشان دهنده این است که درآمدهای تولیدی شرکت پس از کسر هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید چه عایدی برای شرکت ایجاد کرده‌اند.

سود یا زیان عملیاتی: سود یا زیان عملیاتی نتیجه اضافه یا کسر نمودن سایر درآمدها یا هزینه‌های عملیاتی به سود یا زیان ناویژه است. این گزارش بیانگر خالص درآمدهای شرکت است که از عملیات اصلی و تولیدی آن حاصل شده است.

سود یازیان ویژه: این نوع سود یا زیان نشان‌دهنده منافع نهایی شرکت در یک دوره مالی است. این گزارش پس از کسر یا اضافه نمودن درآمدها و هزینه‌های غیر عملیاتی و هزینه‌های مالی به دست می‌آید. اگر از عدد حاصله مالیات کسر شود، سود یا زیان ویژه بعد از کسر مالیات به دست می‌آید. این سود یا زیان بیان کننده سهمی از کل عملیات دوره‌های مالی شرکت است که در صورت نبود زیان انباشته در صورت‌های مالی، قابلیت تقسیم بین سهامداران را دارد.

3. صورت سود و زیان جامع

این صورت مالی، گزارشی است که تغییرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمدها یا هزینه‌ها اعم از تحقق یافته یا نیافته را در طی دوره مالی نشان می‌دهد. صورت سود (زیان) جامع، یکی از صورت‌های مالی اساسی است که باید کل درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده در دوره مالی که قابل انتساب به صاحبان سرمایه است، به تفکیک اجزای تشکیل دهنده آنها نشان دهد. در این گزارش تمام اقلامی که حقوق صاحبان سرمایه را تغییر می‌دهد، به غیر از آورده و ستانده صاحبان سرمایه نمایش داده می‌شود.

صورت سود یا زیان جامع باید موارد زیر را در خود داشته باشد؛

1. سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود (زیان)

2. سایر درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده به تفکیک

به ‌عنوان نمونه مواردی مانند درآمدها و هزینه‌های ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت مشهود، منبع تجدید ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها که تحت عنوان دارایی غیر جاری دسته بندی می‌شوند، تفاوت‌های تسعیر ارز، درآمدها و هزینه‌هایی که بر اساس استانداردهای حسابداری در حقوق صاحبان سهام منظور می‌گردد، در این گزارش مالی تأثیر می‌گذارند.

4. صورت جریانات نقدی:

گردش نقدینگی در شرکت در طول یک سال توسط صورت جریانات نقدی اندازه‌گیری می‌شود. خصوصیت مهم این صورت مالی این است که منابع و مصارف وجوه نقد را در طول یک سال دقیقاً تعیین می‌کند. صورت جریانات نقدی براساس اطلاعات موجود در صورت سود و زیان و صورت وضعیت مالی محاسبه می‌شود. گردش پول نقد همانند خون حیات ‌بخشی است که در شریان شرکت جریان دارد. یک شرکت بدون پول نقد نمی‌تواند ادامه حیات دهد.

بستانکاران به‌دقت جریان نقدی شرکت را بررسی می‌کنند، زیرا آنان نگران پرداخت‌های شرکت هستند؛ به‌عبارت‌دیگر با بررسی این صورت مالی، جریان‌های نقدی بالقوه آتی شرکت، میزان قدرت پرداخت دیون، قدرت نقدینگی، انعطاف‌پذیری مالی و کیفیت درآمد شرکت قابل ارزیابی است.

تجزیه و تحلیل صورت جریانات نقدی

از بررسی صورت جریانات نقدی می‌توان نتایج زیر را استنباط کرد:

1. داخلی یا خارجی بودن منابع تأمین مالی عملیات تجاری شرکت.

2. توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های خود.

3. توانایی شرکت در پرداخت سود به سهامداران.

4. انعطاف پذیری شرکت در زمینه تأمین مالی عملیات تجاری یا تولیدی خود.

 

 

5. اطلاعات پیوست صورت‌های مالی:

صورت وضعیت مالی، صورت سود و زیان و صورت جریانات نقدی، اکثر اطلاعات مالی مورد نیاز تحلیلگران را پوشش می‌دهند؛ اما جزییات دقیق‌تر عملکرد مالی شرکت‌ها را می‌توان از سایر بخش‌های گزارش سالانه استخراج کرد. این گزارش‌های مالی شامل مواردی نظیر یادداشت‌های توضیحی همراه صورت‌های مالی، گزارش تحلیلی هیئت‌مدیره و گزارش حسابرس می‌شود.

یادداشت‌های توضیحی، اطلاعات تکمیلی درباره حساب‌های مندرج در صورت‌های مالی مانند ریز دارایی‌های ثابت و جدول خرید یا فروش آن‌ها، روش حسابداری محاسبه استهلاک دارایی‌ها، رویه‌های حسابداری، ریز تعهدات و دیون شرکت و ... است.

گزارش مدیریت، شامل روندهای مالی شرکت، رویدادهای با اهمیت مؤثر بر شرکت، طرح‌های توسعه‌ای آتی شرکت، رویدادهای مؤثر بر نقدینگی شرکت و ... است.

گزارش حسابرس، اظهارنظر حسابرس مستقل شرکت را درباره منصفانه بودن صورت‌های مالی شرکت نشان می‌دهد.

 

 

 

منبع: شرکت حسابداری کاوش گویا ارقام